Ibnu Sina merupakan doktor Islam yang
terulung. Sumbangannya dalam bidang perubatan bukan sahaja diperakui
oleh dunia Islam tetapi juga oleh para sarjana Barat. Nama sebenar Ibnu
Sina ialah Abu Ali al-Hussian Ibnu Abdullah. Tetapi di Barat, beliau
lebih dikenali sebagai Avicenna.
Ibnu Sina dilahirkan pada tahun
370 Hijrah bersamaan dengan 980 Masihi. Pengajian peringkat awalnya
bermula di Bukhara dalam bidang bahasa dan sastera. Selain itu, beliau
turut mempelajari ilmu-ilmu lain seperti geometri, logik, matematik,
sains, fiqh, dan perubatan.
Walaupun Ibnu Sina menguasai pelbagai
ilmu pengetahuan termasuk falsafah tetapi beliau lebih menonjol dalam
bidang perubatan sama ada sebagai seorang doktor ataupun mahaguru ilmu
tersebut.
Ibnu Sina mula menjadi terkenal selepas berjaya
menyembuhkan penyakit Putera Nub Ibn Nas al-Samani yang gagal diubati
oleh doktor yang lain. Kehebatan dan kepakaran dalam bidang perubatan
tiada tolok bandingnya sehingga beliau diberikan gelaran al-Syeikh
al-Rais (Mahaguru Pertama).
Kemasyhurannya melangkaui wilayah dan
negara Islam. Bukunya Al Qanun fil Tabib telah diterbitkan diRom pada
tahun 1593 sebelum dialihbahasakan ke dalam bahasa Inggeris dengan judul
Precepts of Medicine. Dalam jangka masa tidak sampai 100 tahun, buku
itu telah dicetak ke dalam 15 buah bahasa. Pada abad ke-17, buku
tersebut telah dijadikan sebagai bahan rujukan asas
diuniversiti-universiti Itali dan Perancis. Malahan sehingga abad ke-19,
bukunya masih diulang cetak dan digunakan oleh para pelajar perubatan.
Ibnu
Sina juga telah menghasilkan sebuah buku yang diberi judul Remedies for
The Heart yang mengandungi sajak-sajak perubatan. Dalam buku itu,
beliau telah menceritakan dan menghuraikan 760 jenis penyakit bersama
dengan cara untuk mengubatinya. Hasil tulisan Ibnu Sina sebenarnya tidak
terbatas kepada ilmu perubatan sahaja. Tetapi turut merangkumi bidang
dan ilmu lain seperti metafizik, muzik, astronomi, philologi (ilmu
bahasa), syair, prosa, dan agama.
Penguasaannya dalam pelbagai
bidang ilmu itu telah menjadikannya seorang tokoh sarjana yang serba
boleh. Beliau tidak sekadar menguasainya tetapi berjaya mencapai tahap
zenith iaitu puncak kecemerlangan tertinggi dalam bidang yang
diceburinya.
Di samping menjadi zenith dalam bidang perubatan,
Ibnu Sina juga menduduki ranking yang tinggi dalam bidang ilmu logik
sehingga digelar guru ketiga. Dalam bidang penulisan, Ibnu Sina telah
menghasilkan ratusan karya termasuk kumpulan risalah yang mengandungi
hasil sastera kreatif.
Perkara yang lebih menakjubkan pada Ibnu
Sina ialah beliau juga merupakan seorang ahli falsafah yang terkenal.
Beliau pernah menulis sebuah buku berjudul al-Najah yang membicarakan
persoalan falsafah. Pemikiran falsafah Ibnu Sina banyak dipengaruhi oleh
aliran falsafah al-Farabi yang telah menghidupkan pemikiran Aristotle.
Oleh sebab itu, pandangan perubatan Ibnu Sina turut dipengaruhi oleh
asas dan teori perubatan Yunani khususnya Hippocrates.
Perubatan
Yunani berasaskan teori empat unsur yang dinamakan humours iaitu darah,
lendir (phlegm), hempedu kuning (yellow bile), dan hempedu hitam (black
bile). Menurut teori ini, kesihatan seseorang mempunyai hubungan dengan
campuran keempat-empat unsur tersebut. Keempat-empat unsur itu harus
berada pada kadar yang seimbang dan apabila keseimbangan ini diganggu
maka seseorang akan mendapat penyakit.
Setiap individu dikatakan
mempunyai formula keseimbangan yang berlainan. Meskipun teori itu
didapati tidak tepat tetapi telah meletakkan satu landasan kukuh kepada
dunia perubatan untuk mengenal pasti punca penyakit yang menjangkiti
manusia. Ibnu Sina telah menapis teori-teori kosmogoni Yunani ini dan
mengislamkannya.
Ibnu Sina percaya bahawa setiap tubuh manusia
terdiri daripada empat unsur iaitu tanah, air, api, dan angin.
Keempat-empat unsur ini memberikan sifat lembap, sejuk, panas, dan
kering serta sentiasa bergantung kepada unsur lain yang terdapat dalam
alam ini. Ibnu Sina percaya bahawa wujud ketahanan semula jadi dalam
tubuh manusia untuk melawan penyakit. Jadi, selain keseimbangan
unsur-unsur yang dinyatakan itu, manusia juga memerlukan ketahanan yang
kuat dalam tubuh bagi mengekalkan kesihatan dan proses penyembuhan.
Pengaruh
pemikiran Yunani bukan sahaja dapat dilihat dalam pandangan Ibnu Sina
mengenai kesihatan dan perubatan, tetapi juga bidang falsafah. Ibnu Sina
berpendapat bahawa matematik boleh digunakan untuk mengenal Tuhan.
Pandangan seumpama itu pernah dikemukakan oleh ahli falsafah Yunani
seperti Pythagoras untuk menghuraikan mengenai sesuatu kejadian. Bagi
Pythagoras, sesuatu barangan mempunyai angka-angka dan angka itu
berkuasa di alam ini. Berdasarkan pandangan itu, maka Imam al-Ghazali
telah menyifatkan fahaman Ibnu Sina sebagai sesat dan lebih merosakkan
daripada kepercayaan Yahudi dan Nasrani.
Sebenarnya, Ibnu Sina
tidak pernah menolak kekuasaan Tuhan. Dalam buku An-Najah, Ibnu Sina
telah menyatakan bahawa pencipta yang dinamakan sebagai "Wajib al-Wujud"
ialah satu. Dia tidak berbentuk dan tidak boleh dibahagikan dengan
apa-apa cara sekalipun. Menurut Ibnu Sina, segala yang wujud (mumkin
al-wujud) terbit daripada "Wajib al-Wujud" yang tidak ada permulaan.
Tetapi
tidaklah wajib segala yang wujud itu datang daripada Wajib al-Wujud
sebab Dia berkehendak bukan mengikut kehendak. Walau bagaimanapun, tidak
menjadi halangan bagi Wajib al-Wujud untuk melimpahkan atau menerbitkan
segala yang wujud sebab kesempurnaan dan ketinggian-Nya.
Pemikiran
falsafah dan konsep ketuhanannya telah ditulis oleh Ibnu Sina dalam bab
"Himah Ilahiyyah" dalam fasal "Tentang adanya susunan akal dan nufus
langit dan jirim atasan.
Pemikiran Ibnu Sina ini telah
rnencetuskan kontroversi dan telah disifatkan sebagai satu percubaan
untuk membahaskan zat Allah. Al-Ghazali telah menulis sebuah buku yang
berjudul Tahafat al'Falasifah (Tidak Ada Kesinambungan Dalam Pemikiran
Ahli Falsafah) untuk membahaskan pemikiran Ibnu Sina dan al-Farabi.
Antara
percanggahan yang diutarakan oleh al-Ghazali ialah penyangkalan
terhadap kepercayaan dalam keabadian planet bumi, penyangkalan terhadap
penafian Ibnu Sina dan al-Farabi mengenai pembangkitan jasad manusia
dengan perasaan kebahagiaan dan kesengsaraan di syurga atau neraka.
Walau
apa pun pandangan yang dikemukakan, sumbangan Ibnu Sina dalam
perkembangan falsafah Islam tidak mungkin dapat dinafikan. Bahkan beliau
boleh dianggap sebagai orang yang bertanggungjawab menyusun ilmu
falsafah dan sains dalam Islam. Sesungguhnya, Ibnu Sina tidak sahaja
unggul dalam bidang perubatan tetapi kehebatan dalam bidang falsafah
mengatasi gurunya sendiri iaitu al-Farabi.
Diposkan oleh
amin aL-khalidiy
CUKA TAMAR